Syryjski kryzys humanitarny w zderzeniu z wirusem SARS-CoV-2 – Julia Sochacka

O rzeczywistej skali rozwoju epidemii w rozdartej wojną Syrii można jedynie spekulować. Co prawda oficjalne statystyki sugerują, że sytuacja jest pod kontrolą i od początku epidemii na terenach kontrolowanych przez rząd zanotowano jedynie niecałe 15 000 zarażeń i mniej niż 1000 zgonów.[1] Nie jest to jednak przecież efekt sprawnej i skutecznej odpowiedzi syryjskiego reżimu – po prostu nie jest wykonywana odpowiednia liczba testów. Lepszą ilustracją problemu stanowią zdjęcia satelitarne cmentarza pod Damaszkiem.[2] Widać na nich, jak w ostatnich miesiącach dobudowywano nowe groby, a kolejne sektory zapełniały się w zastraszającym tempie kolejnymi mogiłami.

Pandemia na dalszym planie

Chociaż przecież nie trzeba było koronawirusa, żeby Syria pogrążyła się w głębokim kryzysie humanitarnym, COVID-19 dodatkowo destabilizuje i tak kruche fundamenty chwiejącego się od dekady reżimu. Establishment Asada zdaje się kompletnie ignorować problem, którym reszta świata żyje od roku, rząd nie wykazuje zainteresowania przeciwdziałaniu pandemii na terenach, które kontroluje. Temat ten jest odsunięty na dalszy plan, sprowadzony do zapewnień o podejmowaniu środków ostrożności i starań o zakup szczepionki (oczywiście chodzi o Sputnik-V od rosyjskiego producenta).[3] Szkoły, obiekty sportowe, restauracje oraz miejsca kultu są otwarte, obowiązują w nich limity i środki ostrożności. Luzowanie obostrzeń sanitarnych trwa od kilku miesięcy i na ten moment nie jest planowany powrót do ścisłego zamknięcia czy ogłoszenia godziny policyjnej. [4]

Ograniczenia wolności słowa i prześladowania każdego podejrzanego o najlżejszą nawet krytykę reżimu dodatkowo utrudniają oszacowanie skali kryzysu. Pracownicy służby zdrowia nie mogą mówić wprost o sytuacji epidemicznej, ponieważ wiąże się to jednoznacznie z ryzykiem prześladowania i pozbawienia wolności. A wykwalifikowanych medyków w Syrii i tak już od wielu lat brakuje.

Odcięte Idlib

W regionie muhafazy Idlib na północnym zachodzie, pozostającym pod kontrolą sił opozycyjnych, najnowsze dane pochodzą z 26 stycznia. Wynika z nich, ze do tego momentu zarejestrowano 20 939 zarażeń i 380 zgonów.[5] Brakuje bieżących informacji o dziennych zarażeniach, liczbie przeprowadzonych testów, dostępnego sprzętu medycznego i środków ochrony osobistej. W obozach dla osób przesiedlonych w wyniku działań wojennych obostrzenia nie obowiązują – bo dramatyczne warunki bytowe sprawiają, że nie ma możliwości, by jakiekolwiek środki prewencyjne wprowadzić. Ze względu utrudnianie przez reżim kontrolujący przejścia graniczne dostępu do obozów trudno jest określić rzeczywiste rozprzestrzenienie epidemii i najważniejsze potrzeby.

Niedopuszczanie organizacji pomocy humanitarnej jest zresztą znaną już i sprawdzoną metodą stosowaną przez reżim, od niedawna dodatkowo ułatwioną dzięki działaniom Federacji Rosyjskiej na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ. W styczniu 2020 roku Rosja grożąc zawetowaniem rezolucji pomocowej dla całej Syrii doprowadziła do zmniejszenia o połowę liczby przejść granicznych otwartych dla pomocy humanitarnej zmierzającej na północny-zachód, kontrolowany przez siły opozycyjne. W świetle dodatkowych wyzwań związanych z koronawirusem ruch ten okazał się być jeszcze bardziej zabójczy, niż przypuszczano na początku.

Dezynfekcja jest zbyt droga

Według Atlantic Council obecnie średni dochód w Syrii (standardowa pensja w sektorze publicznym) wynosi 55 000 funtów ($24).[6] Aby zapewnić sobie wszystkie niezbędne środki do życia (żywność, ubrania, edukację, transport), pięcioosobowa rodzina syryjska potrzebuje 700 000 funtów miesięcznie ($304)[7] – 13 razy więcej, niż są w stanie zarobić. Dramatyczna sytuacja ekonomiczna sprawia tym samym, że dla przeciętnego Syryjczyka zachowanie reżimu sanitarnego jest właściwie niemożliwe. Stosowanie się do zaleceń epidemicznych, opierających się przede wszystkim na intensywnym zużyciu wody, mydła, środków dezynfekujących, zakupie maseczek i rękawic ochronnych jest po prostu zbyt drogie i ustępuje miejsca bardziej podstawowym potrzebom jak żywność czy ciepłe ubrania. Koniec roku przyniósł zresztą w regionie również zmianę pogody – rozpoczęła się chłodna i deszczowa zima. Przez północny-zachód przeszły gwałtowne ulewy, powodując powodzie w zatłoczonych obozach. o zachowaniu jakiegokolwiek dystansu społecznego, wyposażeniu w maski czy środki dezynfekujące nie mogło być więc nawet mowy.

Od jesieni 2019 roku syryjski funt dramatycznie traci wartość w stosunku do dolara. Według ABS News[8] w styczniu 2021 roku jeden dolar wart był 1 250 funtów syryjskich i oczekuje się, że spadek wartości będzie się utrzymywał. Głęboki kryzys ekonomiczny dodatkowo pogłębia odpływem pomocy humanitarnej spowodowanym przede wszystkim wejściem w życie w czerwcu 2020 amerykańskiego pakietu sankcji (The Caesar Syria Civilian Protection Act of 2019, znany jako Caesar Act). Do niedawno uchwalonego budżetu na rok 2021 (opiewającego na 8,5 biliona funtów syryjskich, czyli ok. 2,7 mld dolarów) z deficytem na poziomie prawie 30% wliczono środki „z rezerw” – chociaż nie podano ich źródła, należy przypuszczać, że jest to eufemizm na kolejną porcję dodrukowanych pieniędzy.

Wpływowi sojusznicy

Baszszar al-Asad nie jest oczywiście pozostawiony sam w zmaganiach z opozycją wewnętrzną, sankcjami międzynarodowymi i pandemią. Jego strategię odcięcia i zagłodzenia Idlib wspierają główni sojusznicy reżimu. Intensywna wymiana handlowa zdominowana przez Rosję[9] oraz dostawy ropy i oddanego zaplecza militarnego z Iranu to tylko część aktywnego współdziałania globalnych aktorów na rzecz zachowania ciągłości rządów Narodowego Frontu Postępu. w kontekście aktualnego kryzysu zdrowotnego jako element pomocy – i nacisku jednocześnie – jawi się nowa forma wpływu Federacji Rosyjskiej i Chińskiej Republiki Ludowej na sytuację na Bliskim Wschodzie: kształtowana właśnie polityka szczepionkowa. Ustalenia dotyczące cen i dostaw Sputnika-V będą stanowiły w najbliższym czasie kluczowy element relacji rosyjsko-syryjskich.

Zdaje się, że producenci zachodnich szczepionek przy okazji przegapili swoją okazję na użycie ich do negocjacji z reżimem.

Piętrzące się problemy

Odpowiedź na zagrożenie, jakie stanowi SARS-CoV-2, wymaga nakładów i możliwości których nie posiadają państwa stabilniejsze niż Syria. Podział na trzy zupełnie odrębne, ale skonfliktowane regiony uniemożliwia wypracowanie spójnej i skutecznej walki z epidemią. Manipulowanie dostawami pomocy humanitarnej, testów i środków ochrony osobistej w ramach strategii walki z opozycją pogarsza dramatyczną jeszcze przed marcem ubiegłego roku sytuację na północnym zachodzie. Podziały w społeczeństwie pogłębiają się. Uprzywilejowane finansowo grupy mają dostęp do prywatnych szpitali, wynajmowanych respiratorów i pomocy równie uprzywilejowanych kontaktów zagranicznych, podczas gdy warstwy najuboższe – już i tak dźwigające bagaż dziesięcioletniej wojny, kryzysy, doświadczenia uchodźstwa – nie są w stanie nawet w najmniejszym stopniu zabezpieczyć się przed tym nowym zagrożeniem.

Nie ulega więc wątpliwości, że nowa choroba jest kolejnym już przeciwnikiem Damaszku.  Być może refleksje tego doświadczenia będą widoczne w wynikach planowanych na wiosnę tego roku wyborach prezydenckich – naiwnością byłoby jednak sądzić, że SARS-CoV-2 przyczyni się do upadku samego Baszszara al-Asada. nie pozwolą na tego jego silni sojusznicy ani nie przeciwstawi mu się słabnący i pozbawiony pomocy ośrodek opozycyjny w Idlib.

Julia Sochacka


[1] https://covid19.who.int/region/emro/country/sy

[2] https://www.youtube.com/watch?v=qxZtLoBw7xw

[3] https://english.alaraby.co.uk/english/news/2020/10/7/assad-says-he-will-personally-test-russian-coronavirus-vaccine

[4] https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Syria_COVID-19_Humanitarian%20Update_No%2023_1Feb2021.pdf s. 1,

[5] https://www.humanitarianresponse.info/es/operations/stima/document/situation-report-24-recent-developments-northwest-syria-26-january-2021

[6] https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/2021-budget-reveals-the-depth-of-syrias-economic-woes/

[7] https://www.qasioun-news.com/ar/articles/230313/

[8] https://abcnews.go.com/International/wireStory/syria-floats-bank-note-amid-soaring-inflation-75455213

[9] https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/syria/#economy