Emir sięga ku gwiazdom i sercom – Kamila Hildebrand

Kilka dni temu byliśmy świadkami – co prawda nie naocznymi – lądowania na Marsie amerykańskiego łazika Perseverance. Głośnym echem odbiła się jednak już wcześniej międzyplanetarna misja emiracka, której dokonanie po raz wtóry udowodniło rolę Zjednoczonych Emiratów Arabskich w nadawaniu kierunku rozwoju współczesnego świata. Nazwa sondy Al-Amal (ar. Nadzieja) jest romantycznym określeniem wyrażającym często mniej romantyczne treści, ale będącym zawsze odzwierciedleniem romantycznej duszy Araba. Najpełniej wyraża się ona w poezji.

Poezja nabati to odbicie społeczeństwa: jakie jest i dokąd zmierza.

Od czasów przedislamskich poezja była obecna w życiu Arabów, czy to w środowisku nomadycznym (beduińska poezja nabati), czy to w sławnych ośrodkach miejskich (Basra, Kufa) na dworach kalifów (umajjadzkich i abbasydzkich). Wszak nie sposób przecenić rolę poezji w życiu każdego Araba (i Arabki). Kobiety bowiem również są autorkami wierszy. Było tak kiedyś, jest i dzisiaj. Głos kobiety – szczególnie współcześnie- łatwiej jest usłyszeć za sprawą mediów społecznościowych, czy wydarzeń kulturalnych wspieranych przez państwo. Przykładem niech będzie występ Saudyjki Hissy Hilal w emirackim konkursie Million’s Poet przed dziesięciu laty. Mimo kontrowersyjnego przesłania wiersza atakującego fundamentalizm i patriarchat, H. Hilal jako pierwsza kobieta dotarła do finału konkursu i zyskała światowy rozgłos.

Tytuł niniejszego akapitu jest cytatem z Ahmeda Raszida Saniego (1962-2012), emirackiego poety, pisarza i badacza kulturowego. Wspomina on starobeduińską poezję zwaną nabati, stanowiącą unikatowy zabytek kulturowy regionu Zatoki Perskiej. To właśnie ten konkretny gatunek promowany jest najsilniej przez władze państwowe, również dzięki takim konkursom jak wspomniane telewizyjne show – Million’s Poet.

Podczas tegorocznego Festiwalu Poezji (Emirates Literature Festival) w Dubaju, minister kultury i młodzieży Nura Al Kaabi podkreśliła znaczenie języka arabskiego i jego rozwoju, również w aspekcie tworzenia literatury. Nawet w tak nowoczesnym państwie jak Zjednoczone Emiraty Arabskie, poezja nie zaniknęła, a wprost przeciwnie. Obywatele ZEA są zachęcani do stałego tworzenia utworów poetyckich z gatunku nabati również w inny sposób. Warto podjąć refleksję nad przyczyną takiego stanu rzeczy.

Poeta emir

            Na wzór niegdysiejszych poetyckich rywalizacji, obecny wiceprezydent, premier Zjednoczonych Emiratów Arabskich, władca Dubaju – Mohammed Ibn Raszid Al Maktum (dalej: MBR), angażuje obywateli do współtworzenia wierszy. Trzeba zauważyć, że nie w każdym państwie by się to udało i spotkało z żywym zainteresowaniem. Kluczem jest znajomość duszy społeczeństwa. Emir Dubaju zachęca do aktywności poetyckiej nie tylko poprzez własny przykład (sam bowiem jest autorem kilku tomików poetyckich), ale zapraszając do współtworzenia z nim utworów utrzymanych w konwencji zagadki czy rebusu. Czytelnicy nadsyłają rozwiązania, zachowując je w odpowiednim (tj. zgodnym z zastosowanym w prymarnym wierszu) stylu i metrum. Zwycięzca, wyłaniany w drodze konkursu przez specjalnie powołaną komisję, otrzymuje nagrodę pieniężną o wartości często przekraczającej milion dolarów amerykańskich. Podobnie nagradzani są laureaci ww. konkursu poetyckiego. Sława i społeczne uznanie jakie za tym idą, stanowią nagrodę, o której nie trzeba wspominać.

Ogromny postęp technologiczny arabskiego miasta, będącego niegdyś małą wioską rybacką, a dziś światową metropolią, nie zatrzymał aktywności poetyckiej jej mieszkańców. Wszak rozwój technologii nie zmienił ludzkiej natury. MBR jako nie tylko lider, ale również wizjoner o dużych ambicjach, zdaje się o tym pamiętać. Jako swój modus operandi przyjął podtrzymywanie i propagowanie narodowego dziedzictwa kulturowego. W większości współczesnych państw polityka realizowana jest w sposób binarny, oparty na opozycji „albo, albo”. W nowoczesnym Państwie ZEA nacisk kładziony jest nie tylko na gospodarkę, ale również na kulturę, bowiem jak stwierdził Doradca ds. Kultury rządu Dubaju, Dżamal Ibn Huwajreb: bez kultury nie ma postępu. Już Platon rozumiał jaką rolę sztuka, w tym utwory muzyczne i obrazy malarskie, może odgrywać w ukierunkowywaniu czy kontrolowaniu emocji i uczuć jednostki i społeczeństwa. To samo a fortioti odnosi się do utworów poetyckich i wytwarzanych przez nie w umysłach czytelników obrazach, ponieważ ten rodzaj sztuki był pierwszym, którego podjęli się Arabowie. Co więcej, nigdy nie zanikł, a obecnie – rozkwita.

Siła społeczna, ideologiczna i polityczna

Ogromne dziedzictwo wykorzystywane jest umiejętnie przez władze jako element dyplomacji kulturalnej. Na poezję w tym regionie kulturowym powinniśmy patrzeć w dużo szerszym wymiarze. Jest ona zarówno odbiciem myśli, pragnień i emocji jednostki, w perspektywie zbiorczej staje się papierkiem lakmusowym społeczeństwa. Trendy w twórczości poetyckiej są w stanie dostarczyć wiele informacji na temat badanej grupy (również w znaczeniu ponadstrukturalnym).

Biorąc pod uwagę powyższe, nie dość powiedzieć, że kulturalny aspekt mentalności oraz aktywności społeczeństw arabskich nie powinien być lekceważony – on powinien znaleźć się w centrum; niejednokrotnie niesie z sobą więcej treści niż nam się wydaje. Jak stwierdził jeden z badaczy poezji arabskiej: nabati to siła społeczna, ideologiczna i polityczna. Kontynuując kwerendę i pogłębiając wiedzę nt. poezji arabskiej, a szczególnie gatunku nabati, coraz bardziej się o tym przekonuję – teraz warto przekonać o tym również przedstawicieli polskich ośrodków opiniotwórczych zajmujących się obszarem MENA. Nauka o kulturze to nie polityka, i można pisać, że jest z nią źle.

Źródła:

K. Panek, Zrozumieć współczesnego Emiratczyka. Wprowadzenie do poezji nabaṭī, Warszawa 2020.

M. Al-Maktum, Qissati, Dubaj 2019.

Komentarze od redakcji i kierownictwa:

Zespół Abhaseed: Polecamy lekturę książki Kamili Hildebrand (Panek) pt. „Zrozumieć współczesnego Emiratczyka. Wprowadzenie do poezji nabaṭī”, Warszawa 2020. Dowiedzą się Państwo z niej także o tym, jaką rolę pełni poezja w życiu politycznym w ZEA.

elipsa.pl/pl/p/Wprowadzenie-do-poezji-nabati.-Zrozumiec-wspolczesnego-Emiratczyka-Kamila-Panek/1176

Łukasz Przybyszewski, prezes Abhaseed:
Być może warto zainwestować w arabskojęzycznych poetów, którzy wesprą wysiłki naszej dyplomacji w MENA?